Powiat bychawski
| powiat | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Siedziba | |||||
| Powierzchnia |
562 km² | ||||
| Populacja (1973) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
73 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Powiat bychawski – powiat istniejący w latach 1956–1975 w woj. lubelskim na terenie obecnego powiatu lubelskiego[1]. Jego ośrodkiem administracyjnym była Bychawa.
1956–1973
[edytuj | edytuj kod]Powiat bychawski został powołany 1 stycznia 1956 roku w województwie lubelskim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat bychawski złożyło się 18 gromad, które wyłączono z trzech ościennych powiatów w tymże województwie[2]:
- z powiatu lubelskiego: gromady Bychawa, Bychawka, Chmiel, Gałęzów, Jabłonna, Kiełczewice Maryjskie, Kosarzew Górny, Krzczonów, Olszowiec, Piotrków, Piotrowice, Skrzynice, Strzyżewice i Żabia Wola;
- z powiatu krasnostawskiego: gromady Starawieś[3] i Stawce;
- z powiatu kraśnickiego: gromady Dębina i Rudnik.
W momencie utworzenia powiat nie obejmował miast. Bychawa, stolica powiatu, prawa miejskie utraciła w 1870 roku i odzyskała je dopiero 1 stycznia 1958 roku[4].
1 stycznia 1957 roku z powiatu bychawskiego wyłączono kolonię Prawiedniki (wchodzącą w skład gromady Żabia Wola) i włączono ją do gromady Mętów w powiecie lubelskim[5]. 1 stycznia 1958 roku z powiatu bychawskiego wyłączono gromadę Rudnik i włączono ją z powrotem do powiatu kraśnickiego[6], natomiast do powiatu bychawskiego (do gromady Krzczonów) przyłączono wieś Walentynów i kolonię Pamięcin, które wyłączono z gromady Żuków w powiecie lubelskim[7]. 1 stycznia 1959 roku z powiatu bychawskiego wyłączono wieś (i kolonię) Prawiedniki (z gromady Żabia Wola) i włączono je do gromady Zemborzyce w powiecie lubelskim[8], a 31 grudnia 1959 roku identycznej zmianie przynależności administracyjnej uległy kolonie Bór i Nowiny; wtedy też do powiatu bychawskiego przyłączono gromadę Giełczew z powiatu krasnostawskiego oraz gromadę Żuków z powiatu lubelskiego[9]. 31 grudnia 1961 roku gromada Rudnik po raz trzeci zmieniła przynależność powiatową, gdy przełączono ją z powiatu kraśnickiego do bychawskiego[10].
1 stycznia 1969 roku z gromady Dębina w powiecie bychawskim wyłączono wsie Stawce, Stawce-Kolonia, Wola Studzieńska i Wola Studzieńska-Kolonia i włączono je do gromady Batorz w powiecie kraśnickim[11]. 1 stycznia 1970 roku z gromady Sobieska Wola w powiecie krasnostawskim wyłączono część obszaru wsi Sobieska Wola Druga (około 1850 ha), którą włączono do gromady Giełczew w powiecie bychawskim[12].
1973–1975
[edytuj | edytuj kod]1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy[13]. Powiat bychawski podzielono na 1 miasto i 7 gmin[14]:
- miasto Bychawa,
- gminy Bychawa, Jabłonna, Krzczonów, Stara Wieś, Strzyżewice, Wysokie i Zakrzew.
W momencie reaktywowania gmin obszary, z których utworzono gminy Wysokie i Zakrzew[15] zostały wyłączone z powiatu krasnostawskiego i włączone do powiatu bychawskiego[16]:
- na gminę Wysokie złożyły się: Antoniówka, Biskupie, Biskupie-Kolonia, Dragany, Guzówka, Jabłonowo, Łosień, Nowy Dwór, Nowy Maciejów, Rezerwa, Spławy, Wysokie i Zabłocie;
- na gminę Zakrzew złożyły się: Baraki, Nikodemów, Ponikwy, Targowisko, Tarnawka Druga, Tarnawka Pierwsza, Wólka Ponikiewska, Zakrzew i Zakrzew-Kolonia (dołączono tu też obecne już w powiecie bychawskim sołectwo Dębina);
- ponadto do gminy Krzczonów dołączono sołectwa Sobieska Wola Pierwsza i Sobieska Wola Druga.
12 października 1973 zniesiono gminę Stara Wieś, a jej obszar włączony do gmin: Bychawa w powiecie bychawskim (sołectwa Józwów, Kowersk, Stara Wieś Druga, Stara Wieś Pierwsza, Stara Wieś Trzecia, Wola Gałęzowska, Wola Gałęzowska-Kolonia), Zakrzew w powiecie bychawskim (sołectwa Annów, Boża Wola, Dębina, Karolin, Majdan Starowiejski i Szklarnia)[17] i Zakrzówek w powiecie kraśnickim (sołectwa Rudnik Pierwszy i Rudnik Drugi)[18]. Włączenie sołectw Rudnik Pierwszy i Rudnik Drugi do gminy Zakrzówek powiązane było ze zmianą granic powiatów (z bychawskiego do kraśnickiego), przez co musiało być ogłoszone w Dzienniku Ustaw, do czego doszło dopiero 9 grudnia 1973[18], czyli prawie dwa miesiące po zniesieniu gminy 12 października 1973. Nie jest zatem jasne do której gminy sołectwa te przynależały między 12 października a 8 grudnia 1973.
Powiat bychawski przetrwał do 31 maja 1975 roku. Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku większa część terytorium zniesionego powiatu bychawskiego weszła w skład nowego (mniejszego) województwa lubelskiego; jedynie gminy Wysokie i Zakrzew przyłączono do nowego województwa zamojskiego[19].
1 lutego 1991 roku miasto Bychawa i gminę wiejską Bychawa połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[20].
Powiatu bychawskiego nie przywrócono wraz z reformą administracyjną w 1999 roku[21]. Obszar dawnego powiatu znalazł się głównie w granicach nowego powiatu lubelskiego w nowym województwie lubelskim[22].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ oraz fragmentarycznie na terenie obecnych powiatów janowskiego i kraśnickiego w województwie lubelskim
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296
- ↑ obecna pisownia – Stara Wieś
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 283
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 28
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 309
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 310
- ↑ Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 343
- ↑ Dz.U. z 1959 r. nr 70, poz. 441
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 54, poz. 304
- ↑ Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 341
- ↑ Dz.U. z 1969 r. nr 37, poz. 313
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
- ↑ gminy Wysokie i Zakrzew istniały także do 1954 roku w powiecie krasnostawskim, po czym tamże zostały rozdrobnione na gromady (Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1 VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
- ↑ Uchwała Nr XXVI/114/73 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1973 r. w sprawie zniesienia, zmiany granic, siedziby i nazw niektórych gmin w województwie lubelskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 12 października 1973 r., Nr 13, Poz. 127)
- ↑ a b Dz.U. z 1973 r. nr 40, poz. 236
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
- ↑ jedynie sołectwa Rudnik Pierwszy i Rudnik Drugi są obecnie w powiecie kraśnickim (gmina Zakrzówek), a sołectwo Stawce w powiecie janowskim (gmina Batorz)